Question

Duman nədir?

Answer 1

Duman havada asılı su zərrələrinin toplanmasıdır. Yer səthinə yaxın yaranan buluddur. Dumanlı havada 1 km-ə yaxın məsafəni görmək olar. Əgər dumanda görünmə daha aydındırsa, ona seyrək duman deyilir. 

Dumanın yaranma səbəbi müxtəlifdir. Radiasiya dumanı gecələr, yer səthi soyuyarkən yaranır. Yəni yer səthindən qalxan istilik və rütubət duman yaradan əsas amildir. Səhər günəş çıxarkən yer qızır və duman çəkilir. Advektiv duman (lat. “advectio” - gətirmə) isti havanın soyuq havanın üzərinə hərəkəti nəticəsində yaranır. Bu ən sıx dumandır: onlar havada bir neçə gün, bəzən bir həftə qala bilərlər. İsti su səthində gedən buxarlanma nəticəsində həmin yerə soyuq hava daxil olur, kondensasiya baş verir. Bu zaman buxarlanma buludları əmələ gəlir. Belə buludlar ən çox buz qatlarının kənarlarında və ya isti dənizlərin üzərində əmələ gəlir.

Dağlıq ərazilərdə sıx dumanda və ya buludda, xüsusilə qeyri-adi işıqlanma şəraitində adam səmti itirir. Adama elə gəlir ki, predmetlər ilkin xüsusiyyətini dəyişir. Ona görə də həqiqi məsafəni, dəqiq ölçüləri təyin etmək olmur. Bəzən dumanda azan adam dağ cığırı ilə gedir, yaxında yerləşən evi tapa bilmir, 3-4 m məsafədə belə yerləşən pred-meti təyin edə bilmir. Belə havalarda çox ehtiyatlı olmaq lazımdır ki, çətin vəziyyətə düşməyəsən. 

Sıx dumanda hava limanının tamamilə dayandığı hallar çox olub. Sərnişinlər sutkalarla dumanın çəkilməsini gözləyiblər. Məsələn, 1987-ci ildə Moskvanın bütün aeroportları dumana görə on günə yaxın bağlanmışdı. Öz dumanı ilə Böyük Britaniyanın London şəhəri daha çox fərqlənir. Burada sıx duman nəticəsində nəinki təyyarələrin uçuşu, hətta avtomobillərin hərəkəti belə uzun müddətə kəsilir.

Answer 2

Atmosferin Yer səthinə yaxın qatında mikroskopik su damcılarının toplanması ilə əlaqədar havanın qeyri-şəffaf vəziyyəti.
Duma buxarın kondensasiyası və ya sublimasiya nəticəsində yaranır. Belə havada üfüqi görünüş məsafəsi 1 km-ə qədər olur. Duman damcılarının orta ölçüsü 0,02 mm-ə çatır. İri sənaye mərkəzlərində bacalardan çıxan his, tüstü və avtomobillərin işlənmiş qazları Dumanla birləşib smoq əmələ gətirir. Duman bütün nəqliyyat növlərinin normal işinə mane olur.

Answer 3

1. Coğrafiya. Atmosferin aşağı təbəqələrində su buxarının toplanması nəticəsində əmələ gələn kəsif, tutqun hava kütləsi; sis.
Duman basmaq. Dumandan göz gözü görmür.

2. Tüstü.
 Ey bacalardan yüksələn dumanlar. (H.Cavid).

3. Toz, tüstü və s.-nin havaya qalxmasından hasil olan tutqunluq, bulanıqlıq.
Toz, dumandan adamın gözü tutulur.

4. Məcazi mənada: bir şeyi örtən pərdə, örtü; bir şeyi aydın görməyə, başa düşməyə mane olan şey haqqında.

5. Məcazi mənada: üzdə, gözdə kədər, qəmginlik, hüzn əlaməti.
 ...Bir duman görməsin xoş sifətiniz. (S.Vurğun).

6. Məcazi mənada: aydın olmayan vəziyyət, qeyri-müəyyənlik, anlaşılmazlıq, qaranlıq.
Xalqın həqiqi tarixi əfsanələr və əsatirlərin dumanları içərisində itib getmişdir.