Neologizm nədir?

Question

Neologzmler nədir?

Answer 1

Dildə ayrı-ayrı hadisə, anlayış və əşyaları bildirən yeni sözlər; məsələn: monitorinq, smartfon, skaner və s.

Yeni sözlərin yaranması həyatda baş verən yeniliklərlə bağlıdır. Həmin sözlər geniş yayılıb hamı tərəfindən işlənməyə başladıqda artıq ümumişlək sözə çevrilir.

Answer 2

İctimai həyatdakı dəyişikliklərlə bağlı yaranan anlayışları bildirmək üçün istifadə olunan yeni söz və ya ifadə.

Neolgizmlərin yaranması daha çox elm və texnikanın inkişafı ilə bağlıdır. Onların bir hissəsi başqa dillərdən alınma sözlərdir: investisiya, spiker, mer, menecer, qlobal, ekologiya, kurikulum və s. Dilin öz daxili imkanları hesabına yaranan yeni sözlər də çoxdur: özəlləşdirmə, soyqırımı, nəfəslik, işbirliyi, soykökü, bölgə, yayım, soydaş, durum, cangüdən, çağdaş və s. Neologizmlərin bir hissəsi müxtəlif yazıçıların əsərlərində işlədilən yeni sözlərdir. Məsələn, hazırda ümumişlək sözə çevrilmiş “işıqfor” sözünü ilk dəfə Rəsul Rza işlədib.

Answer 3

Yeni meydana gələn məfhumları ifadə etmək üçün yaranan söz və ya ifadə; notbuk, planşet, smartfon və s.

Neologizmlərin əksə­riy­yəti alınma sözlərdir, lakin dilin öz daxili imkanları vasitəsilə ya­ranan neologizmlər də var. Müəyyən bir söz geniş yayılıb hamı tərəfindən işlənməyə başladıqda artıq neologizm ümum­işlək sözə çevrilir.

Answer 4

Başqa dillərdən mənimsənilən, ya­xud dilin öz daxili imkanları hesabına ya­ranan yeni söz və ifadələr.

Neologizmlər çox vaxt elmi-texniki tərəqqi prosesinin, kommunikasiya sistemlərinin inkişafı nəticəsində meydana gəlir. Bəzi neologizmlər sonradan dildə özünə yer tapmayaraq tamamilə unudula, digərləri geniş yayılaraq neologzmler olmaqdan çıxa, yaxud tədricən daha az işlədilərək arxaizmə çevrilə bilər; məsələn, sovet haki­miy­yəti illərində yaranmış və geniş ­ya­yılmış «kolxoz» ifadəsi atıq arxaizmdir. Dildə ümu­mi istifadə olunan neologizmlərdən başqa, müəllif neologizmləri də mövcuddur. Adə­tən, müəllif neologizmləri kontekstdən kənarda işlədilmir. Lakin onlardan bəziləri sonradan dilin ümumi lü­ğət tərkibinə daxil olur; məs.: utopiya (To­mas Mor), robot (Karel Çapek), işıqfor (Rəsul Rza). Neologizm termini ilk dəfə XVIII əsrin birinci yarısında Fransanın dilçilik elmində işlədilib. Avropa dillə­rində bu termin Azərbaycan dili ilə mü­qayisədə daha geniş mənaya malikdir: misal üçün, ingilis lüğət­lərində o yalnız yeni yaranmış sözlərə de­yil, həm də köhnə sözlərin yeni mənasına, hətta yeni ifadə tərzinə də aid edilir.

Answer 5

Cəmiyyətdə və texnoloji tərəqqidə yeni anlayışların meydana gəlməsi ilə bağlı başqa dillərdən mənimsənilən, yaxud dilin daxili imkanları hesabına yaranan yeni söz və ya ifadələr.

Neologizmləri seçmək.