Veto nədir?

Question

Veto nə deməkdir? 

Answer 1

Hər hansı şəxsin, yaxud şəxslər qrupunun birtərəfli qaydada bu və ya digər qərarın qəbulunun qarşısını almaq səlahiyyəti.

Bu termin Qədim Romada yaranıb, ilk vaxtlar o məhz Roma magistratının digər magistratın qərarına və fəaliyyətinə müdaxilə hüququ anlamını verib. Xalq tribunlarının veto hüququ xüsusi əhəmiyyət kəsb edib, belə ki, onların konsulların və senatın plebeylərə aid sərəncamlarını ləğv etmək səlahiyyəti olub. Müasir dövrdə bir çox ölkələrdə dövlət başçısının qanunverici orqanın qəbul etdiyi normativ sənədi imzalamaqdan imtina, yəni veto hüququ var. Bundan əlavə, BMT Təhlükəsizlik Şurasının beş daimi üzvü (ABŞ, Çin, Fransa, Böyük Britaniya və Rusiya) həmin qurumun istənilən qərarına veto qoymaqla onun qəbulunu əngəlləyə bilər.

Answer 2

veto qoymaq - qadağan etmək, hər hansı bir işin icrasını dayandırmaq.

Answer 3

Etiraz, dayandırma, məhdudlaşdırma; hansısa ümumi qərarın qəbuluna etiraz; bir subyektin qəbul etdiyi qərara başqa subyektin  qoyduğu mütləq və ya şərti qadağa.

“Veto” termini Roma respublikasının ilk illərində – Y.Brutun dövründə yaranmışdır. Müasir dövrdə bir çox ölkələrdə dövlət başçısının (prezident və s.) qanunverici orqanların qərarına veto qoymaq hüququ vardır.  BMT Təhlükəsizlik Şurasında səsvermə zamanı beş daimi üzvdən birinin veto qoyduğu qərar qəbul edilməmiş sayılır.

Answer 4

Roma rəvayətinə əsasən, e.ə .494-cü ildə balaca Roma şəhərciyi ciddi daxili problemlərlə üzləşibmiş. Bir neçə nüfuzlu ailə (patrisilər) siyasi hakimiyyəti inhisarlaşdıraraq şəhəri öz mənafeləri naminə idarə edirdi. Yerdə qalan əhali (plebeylər) maraqlarının qətiyyən nəzərə alınmadığını hiss edir və buna görə də Romadan ayrılmaq qərarına gəlir. Onlar Romanı tərk edir və beş km. aralıqda yeni şəhər salırlar.

Bu, Romanın sonu demək idi, ona görə də patrisilər plebeyləri qaytarmaq məqsədilə onlarla tez-tələsik danışıqlara başlayırlar.

Plebeylərin səs verərək öz məmurlarını seçmə hüquqlarının tanınması barədə razılıq əldə olunur. Bu məmurların əsas vəzifəsi plebeylərin maraqlarını qorumaq və onların mənafelərinə toxuna biləcək hər hansı hərəkətin qarşısını almaq idi. Onlar tribun adlanırdılar.

Əgər hər hansı bir tribun Senatda müzakirəyə çıxarılan qanunun xalqın həyatını çətinləşdirə biləcəyindən narahat olardısa, onda durub bu sözləri deyə bilərdi: “Mən bunu qadağan edirəm!” Bununla da qanun qəbul edilmirdi.

Təbii ki, tribun bunu latın dilində deyirdi, bu dildə isə “Mən bunu qadağan edirəm” “veto” kimi səslənirdi.

Bu söz indi də bir insan qətiyyətlə və öz səlahiyyətləri çərçivəsində, kollegial bir orqanın qəbul etdiyi qərarı ləğv edərkən işlənir. (Ayzek Azimov. Sözlərin tarixi)

Answer 5

Veto (lat. veto - qadağan edirəm). Səlahiyyətli orqanın və ya şəxsin hər hansı qərarın icrasına şifahi və yaxud yazılı şəkildə qadağa qoyması. Müasir dövrdə V. hüquqi dövlət başçılarına, ikipalatalı parlamentlərdə yuxarı palataya verilir. BMT Təhlükəsizlik Şurasının beş daimi üzvündən (ABŞ, Böyük Britaniya, Çin, Fransa və Rusiya) hər birinin, qeyri-prosedura məsələləri üzrə Veto hüquqi vardır.

Answer 6

Qadağan. İlk dəfə Romada e.ə. V əsrdə tətbiq olunmuşdu.